FATURA
Satılan mal veya yapılan hizmet karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı göstermek üzere satıcı veya işi yapan tarafından müşteriye verilen bir ticari belgedir.
Faturada en az bulunması gereken gereken bilgiler;
- Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve numarası;
- Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret ünvanı, iş adresi, bağlı bulunduğu vergi dairesi ve sicil numarası;
- Müşterinin adı, ticaret ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve sicil numarası;
- Malın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı;
- Satılan malların, teslim tarihi ve irsaliye numarası;
DEKONTLAR
Bankalar tarafından kullanılan işletmelerin cari hesaplarındaki değişiklikleri bildiren belgelerdir. Dekontlar, Borç ve Alacak Dekontları olmak üzere iki çeşittir.
İşletmenin bankadaki hesabında herhangi bir sebeple meydana gelen azalış banka tarafından işletmenin hesabına borç kaydedilir. Bankanın bu değişiklikle ilgili olarak işletmeye gönderdiği dekonta BORÇ DEKONTU denir
İşletmenin bankadaki hesabında herhangi bir sebeple meydana gelen artış banka tarafından işletmenin hesabına alacak kaydedilir. Bankanın bu değişiklikle ilgili olarak işletmeye gönderdiği dekonta ALACAK DEKONTU denir.
GİDER PUSULASI
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tesbit edilenler ile defter tutmak zorunda olan serbest meslek sahiplerinin ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları maI için tanzim edip, işi yapana veya malı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmünde bir belgedir.
Gider Pusulası; işin mahiyetini, malın cinsi, miktarı ve bedelini, iş ücretini, işi yaptıran ile yapanın veya malı satın alan ile satanın adı soyadı ve adreslerini kapsar. Gider pusulaları seri ve sıra numarası taşırlar. İki nüsha olarak tanzim edilirler ve bir nüshası işi yapana veya malı satana verilir.
Gider pusulası karşılığı vergiden muaf esnafa yapılan ödemelerden mal alımları için % 5, hizmet alımları için % 10 stopaj yapılır. Havlu, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek ve benzeri mal bedelleri veya bu malların yapımında ödenen hizmet bedelleri üzerinden % 2, Değerli kâğıt ve damga pulu satışlarında komisyon bedelleri üzerinden % 20 oranında stopaj yapılır.
MÜSTAHSİL MAKBUZU
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak zournda olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödediklerinde iki nüsha olarak düzenledikleri, birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecbur oldukları belgedir.
Müstahsil makbuzunda;
- Makbuzun tarihi,
- Malı satın alan tüccar veya çiftçinin soyadı, adı, ünvanı ve adresi.
- Malı satan çiftçinin soyadı, adı, ikametgan adresi,
- Satın alınan malın cinsi miktarı ve bedeli
yer alır. Müstahsil makbuzları seri ve sıra numaralı olur.
Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya aracı tarafından alındığında makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur. Mühtahsil makbuzun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer.
Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsuller için % 2, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için % 1, Ticaret tıorsalarında tescil ettirilmeden satın alınan zırai mahsuller için % 4, hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için % 2 G.V. stopajı ve bunun % 10'u fon ayrılır. Ayrıca, mühtahsil için % 1 oranında BağKur primi kesintisi yapılır.
Zırai faaliyet kapsamında, orman idaresine veya orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan orman ağaçlandırması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetlerde stopaj oranı % 2, diğer hizmetlerde % 4'dür.
SERBEST MESLEK MAKBUZLARI
Serbest meslek sahibinin mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha olarak düzenlediği ve bir nüshasını müşteriye vermek zorunda olduğu belgedir.
Serbest meslek makbuzları;
- Makbuzu verenin adı, soyadı, ünvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası,
- Müşterinin adı, soyadı, ünvanı ve adresi,
- Alınan paranın miktarı,
- Paranın alındığı tarihi,
kapsar. Serbest meslek makbuzları seri ve sıra numaralıdır.
Serbest meslek makbuzlarında ayrıca, Gelir Vergisi Kanuna göre yapılması gereken gelir vergisi stopajı (kesintisi), bu stopaj üzerinden hesaplanan fon ve ücretin brüt değeri üzerinden hesaplanan KDV gösterilir.
PERAKENDE SATIŞ BELGELERİ
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla kazancı basit usulde tesbit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedelleri için aşağıdaki, belgelerden herhangi biri kullanılır:
1. Perakende satış fişleri,
2. Makineli kasaların kayıt rüloları,
3. Giriş ve yolcu taşıma biletleri.
Perakende satış fişi, makineli kasaların kayıt rüloları ve biletler işletme veya mükellefin adı, vergi dairesi ve numaraları, düzenlenme tarihi, seri numarası ve alınan paranın miktarını gösterir. İki nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası müşteriye verilir. Makinalı kasa kullanılıp da müşteriye fiş verilmemesi halinde perakende satış fişi düzenlenip müşteriye verilmesi zorunludur.
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tesbit edilenler ile defter tutmak zorunda olan çittçilerin;
1- Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla,
2- Serbest meslek erbabına,
3- Kazançları basit usulde tesbit olunan tüccarlara,
4- Defter tutmak zorunda olan çiftçilere,
5- Vergiden muaf esnafa,
Sattıkları mal veya yaptıkları işler için, satılan mal veya yapılan hizmetin bedeli ne olursa olsun fatura vermeleri, malı satın alan veya hizmeti yaptıranların fatura almaları zorunludur. Yukarıda belirtilen işlemlerin muhasebeleştirilebilmesi için perakende satış fişi geçerli değildir.
MUHASEBE FİŞLERİ
İşletmeler işlemleri ile ilgili kayıtları esas deftar olan yevmiye defterine geçirmeden önce, VUK belirtildiği gibi kayıt hükmünde olan muhasebe fişlerine geçirebilirler.
Muhasebe fişlerinin işletmede kullanılması muhasebede dûzenliliği, belgelerin evraklara bağlanmasını, işlemlerin kayda geçirilmeden önce kontrol edilmesini sağlar.
Muhasebe fişleri:
- Kasa Tediye
- Kasa Tahsil
- Mahsup fişleri olmak üzere üç türlüdür.
KASA ÖDEME (TEDİYE) FİŞİ
Kasa ödeme fişi, kasadan para çıkışına sebep olan belgelerin kaydedildiği fiştir.Fişler birbirini takip eden sıra numaralı olarak düzenlenir.
Kasa ödeme fişinde;
- Fişi düzenleyen işletmenin adı, ünvanı,
- Fiş düzenlenme tarihi, numarası,
- Borçlu hesap,
- İşlemin açıklaması ve tutarı,
- Fişi düzenleyenin ve kontrol edenin imzaları,
yer alır.
KASA TAHSİL FİŞİ
Kasa Tahsil fişi, kasaya para girişine sebep olan işlemlerle ilgili belgelerin kaydedildiği fiştir. Fişler birbirini takip eden sıra numaralı olarak düzenlenir.
Kasa tahsil fişinde;
- Fişi düzenleyen işletmenin adı, ünvanı,
- Fiş düzenlenme tarihi, numarası,
- Alacaklı hesap,
- İşlemin açıklaması ve tutarı,
- Fişi düzenleyenin ve kontrol edenin imzaları,
yer alır.
MAHSUP FİŞİ
Mahsup Fişi, kasa ile ilgili olmayan işlemlere ait belgelerin kaydedildiği fiştir. Mahsup fişleri birbirini takip eden sıra numaralı olur.
Mahsup fişlerinde;
- Fişi düzenleyen işletmenin adı, ünvanı,
- Fiş düzenlenme tarihi, numarası,
- Borçlu ve alacaklı hesaplar ve tutarları,
- İşlemin açıklaması,
- Fişi düzenleyenin ve kontrol edenin imzaları,
yer alır.
POLİÇE
Belirli bir alacağın belirlenmiş bir tarihte üçüncü bir şahsa veya emrine ödenmesini sağlayan bir senettir.Poliçede poliçenin düzenleme (keşide) yeri ve tarihi, ödenme vadesi, ödenecek meblağ (tutar) poliçeyi düzenleyenin (keşidecinin) ve poliçe bedelini ödeyecek olanın (muhatabın) adı soyadı, adresi ve imzaları yer alır.
Poliçede üç taraf vardır. Poliçeyi düzenleyen (keşideci), poliçeyi ödeyecek olan (muhataf), poliçe bedelini tahsil edecek (lehdar veya poliçe hamili).
Poliçeyi düzenleyen (keşideci)nin hem muhatapla hem de lehdarla ilişkisi vardır. Keşidecinin muhataptan alacağı, lehdara da borcu vardır. Keşideci poliçe düzenleyecek ve muhatabın da kabul etmesiyle aradan çekilmekte, muhataptan kendisine olan borcundan poliçede yazdığı tutar kadarını kendisinin borcu olan lehdara ödemesini istemektedir.
Poliçe keşideci tarafından düzenlenip, vadesinde lehdara ödeneceğine dair muhatabın onayı alınmak üzere muhataba gönderilir. Muhatap poliçeyi kabul edince "kabul edilmiştir" notunu yazarak imzalar. Poliçe muhatap tarafından lehdara gönderilir. Poliçenin vadesi geldiğinde lehdar poliçeyi muhataba ibraz ederek senet tutarını tahsil eder. Lehdar poliçeye "tahsil ettim" notu yazarak imza eder ve poliçeyi muhataba verir.
TAHSİLAT MAKBUZU
Tahsil edilen para karşılığı iki nüsha olarak düzenlenen, karşı taraf içiri parayı yatırdığını ispatlayan bir belgedir. Tahsilat makbuzunun aslı parayı yatıran firmaya verilir. Suret işletmede kalır.
Tahsilat makbuzunda;
- Makbuzu düzenleyenin adı soyadı, ünvanı,
- Makbuzun düzenlenme tarihi,
- Parayı yatıranın adı soyadı,
- Yatırılan para tutarı (rakam ve yazı ile),
- Yatırılan çek ise çekin ait olduğu banka ve çek numarası,
- Parayı alanın adı, soyadı ve imzası
yer alması gerekir.
TAŞIMA VE SEVK İRSALİYELERİ
- Taşıma İrsaliyesi
Ücret karşılığında eşya taşıyan bütün gerçek ve tüzel kişiler naklettikleri eşya için, ambara giriş tarihi, cinsi, miktarı, kimin tarafından teslim edildiği, nereye ve kime gönderildiği, taşıma ücreti tutarı, sürücünün adı ve soyadı, aracın plaka numarası gibi bilgileri ihtiva eden, üzerinde irsaliyeyi düzenleyenin adı soyadı, ünvanı, iş adresi, vergi dairesi ve hesap numarası olan seri ve sıra numaralı irsaliye kullanmak zorundadırlar. En az üç nüsha olarak tanzim edilen irsaliyenin bir nüshası taşıttırana, bir nüshası aracın şoför veya kaptanına verilir, bir nüshası da taşımayı yapan mükellefte kalır.
- Sevk İrsaliyesi
Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcının; teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için üç nüsha sevk irsaliyesi düzenlemesi ve iki nüshasını taşıtta bulundurması şarttır.Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimi anında fatura düzenlenmiş olsa bile, faturada malın teslim tarihi ve irsaliye numarası yer alacak ve ayrıca sevk irsaliyesi de düzenlenecektir.Böylece fatura bulunsun veya bulunmasın mal hareketlerinin mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması gerekmektedir.Malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderildiği durumlarda da mal gönderen tarafından sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekir.Sevk irsaliyesinin fiyat ve bedel şartı hariç faturanın sahip olduğu unsurları taşıması gerekir. Sevk irsaliyesine düzenlenme tarihi dışında fıili sevk tarihinin de yazılması gerekmektedir. Alıcıların kimler olacağı ve ne miktarda mal alacakları belli olmayan ve alıcılara iş yerine teslim edilmek üzere satıcı tarafından kendi nakil vasıtası ile mal gönderilmesi durumunda nakil vasıtasına yüklenen tüm mallar için tek sevk irsaliyesi düzenlenecek irsaliyenin müşteri adı adresi bölümüne "Muhtelif Müşteriler' ibaresi ile aracın plakası sürücünün veya araçta bulunan satış yetkilisinin adı yazılacaktır. Araçtan müşteriye teslim editen malın faturası malın teslimi anında düzenlenecek, sevk irşaliyesi rıumarası faturaya kaydedilecektir. Bu şekilde mal satışlarında 10 günlük fatura düzenleme süresi söz konusu değildir. Satılamayan malların tekrar depoya giriş yapılması (dahili irsaliye ile) ertesi gün veya araçla tekrar satış yapılacağı gün araca yüklenen mallar için yine yeni bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekir.
Faturanın malın tesliminden örice düzenlenmesi ve malın daha sonra sevk edilmesi durumunda faturayı düzenleyenler malın daha sonra sevk edileceğini fatura üzerinde belirtirler. Faturada bulunması gerekli sevk irsaliyesi tarih ve nıımarası sevk irsaliyesi düzenlendikten sonra alıcı ve satıcı tarafından ayrıca fatura üzerine yazılır.
Bazı mükelleflere tesliın edilmek üzere üçüncü şahıslara talimat verecek kendi adına (satıcı adına) mal sevk ettirilmesi durumunda; malı taşıyan veya teslim eden (3. şahıs) en az üç nüsha sevk irsaliyesi düzenler, ayrıca kendinde kalan bir nüshanın fotokopisini talimatı verene (esas satıcıya) gönderir.
Sevk irsaliyesinin müşteriler bölümüne "(Talimatı veren)'in adına (malı teslim alan)'a teslim edilmek üzere" ibaresini yazar. Daha sonra. malı teslim eden veya taşıyan tarafından talimatı verene (esas satıcıya) düzenlenecek faturaya ve malın teslimi talimatını veren (esas satıcı) tarafından malı teslim alana (alıcıya) düzenlenecek faturaya malı teslim eden tarafından daha önce düzenlenen irsaliyenin tarih numarası yazılır.
Mamul veya yarı mamul malların bazı işlemler yapılmak üzere diğer mükelleflere gönderilmeleri ve bu mükefleflerden geri getirmeleri durumunda da gidiş ve gelişler için ayrı ayrı sevk irsaliyeleri düzenlenir. Malın götürülmesinde irsaliyenin müşteriler bölümüne işleme yapacak kimsenin adı soyadı vergi dairesi, sicil numarası, adresi, yapılacak işin türü yazılır. İşlem gördükten sonra getirilirken irsaliyenin müşteriler bölümüne işlem çeşidi ile işlemi yapana ait bilgiler yazılır. Taşıma işlemi yapan tarafından yapılırsa irsaliyeyi işlemi yapan genel esaslara göre düzenler.
Numune üzerine, muayene veya tecrübe şartına bağlı satışlarda da sevk irsaliyesi düzenlenir. Kabule bağlı olan ve buna bağlı yazılı sözleşmesi bulunan satışlarda 10 günlük fatura kesme süresi kabul tarihinden itibaren başlar.
