25 MADDİ DURAN VARLIKLAR
İş yaşantısında işletmeler faaliyet alanları, büyüklükleri, kullandıkları teknoloji gibi unsurlara göre değişen türde maddi duran varlıklardan faydalanırlar.
Bölümlemesi: Tek düzen hesap planında maddi duran varlıklar için açılan büyük defter hesapları şunlardır;
250 ARSA VE ARAZİLER
251 YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ
252 BİNALAR
253 TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR
254 TAŞITLAR
255 DEMİRBAŞLAR
256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR
259 VERİLEN AVANSLAR
Niteliği: İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanların izlendiği hesap grubudur. Maddi duran varlığın işletmede kullanılabilir, duruma getirilinceye kadar yapılan her türlü giderler maliyete eklenir.
İşleyişi: Duran varlıklara yapılan harcamalar 259 VERİLEN AVANSLAR Hesabının borcuna kaydedilir. İthalat tamamlandıktan sonra bu hesabın bakiyesi ilgili duran varlık hesabına devredilir. Maddi duran varlık hesapları (257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR hariç), bilançonun aktifinde, yer aldığı için elde edinildiğinde elde edilme maliyeti üzerinden bu hesaba borç; herhangi bir nedenle işletme mülkiyetinden çıkması durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.
Değerlemesi: VUK’a göre maddi duran varlıklar ne şekilde elde edilirse edilsinler maliyet bedelleri ile aktifleştirilirler. Yine VUK’ un 269 ve 273. maddesine göre tüm maddi duran varlıklar, dönem sonunda maliyet bedeli ile değerlenirler.
Uygulama: X AŞ’nin Fransa’da yerleşik XZ firmasından robot ithalatı ile ilgili faaliyetleri şöyledir;
İstenilen: X AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.
|
259 VERİLEN AVANSLAR
|
85.000
|
|
|
321 BORÇ SENETLERİ
|
|
85.000
|
|
259 VERİLEN AVANSLAR
|
500
|
|
|
102 BANKALAR
|
|
500
|
|
259 VERİLEN AVANSLAR
|
1.020
|
|
|
100 KASA
|
|
1.020
|
|
259 VERİLEN AVANSLAR
|
1.000
|
|
|
100 KASA
|
|
1.000
|
|
253 TESİS MAK.VE CİH.
|
87.520
|
|
|
259 VERİLEN AVANSLAR
|
|
87.520
|
259 VERİLEN AVANSLAR HESABI
Niteliği: Yurt dışından veya yurt içinden satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak yapılan ödemelerin izlendiği hesaptır. Satıcı adına açtırılan akreditif karşılıkları da 259 kodlu hesapta izlenir. Başka bir ifade ile; amortismana tabi iktisadi kıymet ithalatında gerçekleşen giderler ve ürünün yada hizmetin bedeli 259 kodlu hesapta toplanır. İthalat ya da yatırım tamamlandığında 259 kodlu hesapta biriken avans toplamı ilgili duran varlık hesabına aktarılır.
İşleyişi: Duran varlık edinilmesi ile ilgili verilen avanslar ya da açtırılan akreditifler bu hesaba borç; siparişe konu olan ürünün veya hizmetin teslim alınmasında ise bu hesaba alacak kaydedilir.
III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
30 MALİ BORÇLAR
32 TİCARİ BORÇLAR
33 DİĞER BORÇLAR
34 ALINAN AVANSLAR
35 YILLARA YAYGIN İNŞAATI VE ONARIM MALİYETLERİ
36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
38 GELECEK YILLARA AİR GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
300 BANKA KREDİLERİ
Niteliği: Banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilerin izlendiği hesaptır. Bu krediler ithal edilen ilk madde ve malzeme, ticari mal ve maddi duran varlıkların ithalatının finansmanında kullanılabilir.
İşleyişi: İşletmenin kredi hesabından kullandığı ya da kullandığı bu kredilere tahakkuk eden faiz ve komisyonlar bu hesaba alacak, ödeme yapıldıkça borç kaydedilir. Hesap alacak kalanı verir yada hiç kalan vermez. İhracat finansmanında kullanılan kredilere işleyen faizler ise finansman gideri olarak muhasebeleştirilir. Yabancı para olarak kullanılan krediler o günkü kur üzerinden alacak, kredilerin ödemesinden doğan kur farkları ise 780 FİNANSMAN GİDERİ HESABINA borç yazılır. İthalatta kullanılan kredilere tahakkuk eden faizler, ithal edilen ürünün veya duran varlığın maliyetine ilave edilir. Bu kredi faizleri 2004 yılından bu yana (Tek düzen muhasebe sisteminin dönemsellik ilkesi gereği) her dönem tahakkuk ettirilmesi benimsenmiştir. Ayrıca 300 Banka kredileri hesabının bakiyesi dönem sonunda değerleme işlemine tabi tutularak bilanço günündeki değerine ulaştırılır.
Uygulama: X AŞ kumaş boyası ithalatının finansmanı için Halk Bankasından 100.000.- Euro tutarında kredi temin etmiştir. Kredi 01.10.20.. tarihinde X AŞ’nin vadesiz mevduat hesabına yattığı bankadan gelen ekstradan anlaşılmıştır. (1 Euro= 1.90 TL)
2. Halk Bankası izleyen ayın başında (01/11/20.. tarihinde) kullanılan kredi için 100 Euro faiz tahakkuk ettirmiştir. ( 1 Euro= 1.92 TL )
İstenilen: X AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.
|
102 BANKALAR
|
190.000
|
|
|
300 BANKA KREDİLERİ
|
|
190.000
|
(100.000- * 1.90 = 190.000 TL)
|
780 FİNANSMAN GİDERLERİ
|
192
|
|
|
300 BANKA KREDİLERİ
|
|
192
|
( 100*1.92= 192 TL )
Uygulama: X AŞ İtalya’da yerleşik bir firmaya kumaş ihracatının finansmanında kullanılmak üzere Türkiye İş Bankasından 90.000- Euro (1 Euro=1.95 TL kuru üzerinden) tutarında kredi kullanmış durumdadır. Dönem sonunda 300 BANKA KREDİLERİ hesabını değerleme işlemine tabi tutmuştur. Dönem sonunda kur 1.98 TL’dir
|
780 FİNANSMAN GİDERLERİ
|
2.700
|
|
|
300 BANKA KREDİLERİ
|
|
2.700
|
(1.98-1.95=0.03*90.000-= 2.100- TL )
320 SATICILAR HESABI
Niteliği: İşletmenin faaliyet konusu her türlü ürün ve hizmet alışlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Yurt dışından ürün veya hizmet ithalatının söz konusu olduğu durumlarda oluşan borçlar (Kabul kredili veya mal mukabili ithalat gibi) 320 Satıcılar hesabında izlenir.
İşleyişi: Kredili olarak alınan ürün veya hizmet ile satıcının alıcı namına yapmış olduğu harcamalar oluştuğunda hesabın alacağına kaydedilir. Borcun ödenmesi, ürünün iadesi yada borcun senetli hale dönüşmesi durumunda hesap borçlanır.
Uygulama: X AŞ üretimde kullanmak üzere İspanyada yerleşik Nix firmasından 50.000- Euro tutarında iplik ithalatı için mal mukabili ödeme karşılığında anlaşma yapmıştır.
İstenilen: X AŞ’nin yevmiye kayıtlarını düzenleyiniz.
|
150 İLK MADDE VE MALZ.
|
85.000
|
|
|
320 SATICILAR
|
|
85.000
|
( 50.000* 1.70= 85.000- TL)
|
150 İLK MADDE VE MALZ.
|
1.000
|
|
|
100 KASA
|
|
1.000
|
|
780 FİNANSMAN GİDERİ
|
3.500
|
|
|
320 SATICILAR
|
|
3.500
|
( 1.77-1.70=0.07 *50.000-= 3.500.-TL )
|
320 SATICILAR
|
88.500
|
|
|
780 FİNANSMAN GİDERİ
|
1.770
|
|
|
102 BANKALAR
|
|
90.270
|
321 BORÇ SENETLERİ
Niteliği: İşletmenin faaliyet alanı ile ilgili her türlü ürün ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış ticari borçların izlendiği hesaptır. Ayrıca uzun vadeli olarak keşide edilen çeklerde 321 kodlu hesapta takip edilir.
Kabul kredili ithalat yönteminde kullanılır. Yurt dışındaki satıcı poliçe düzenler, bu düzenlenen poliçe yurt içindeki alıcı tarafından imzalanarak kabul edildiğinde oluşan borç 321 Borç Senetleri hesabında izlenir. (Gümrük beyannamesi üzerinde yer alan, fiili ithalatın gerçekleştiği kurun TL karşılıkları.)
İşleyişi: İşletmenin satın aldığı ürün ve hizmetler karşılığında imzalanan senetlerde ve işletme tarafından kabul edilmiş (Muhatap sıfatıyla) poliçelerin nominal değeri üzerinden hesap alacalandırılır. Vadesinde ödenmesi, alacaklısı (Lehtarı) ile anlaşarak iptal edilmesi durumunda 321 BORÇ SENETLERİ hesabı borçlandırılır. Yabancı paralı senetler, nominal değerin TL karşılıkları üzerinden izlenir. Borç senetlerinin düzenlediği kur ile (TCMB’nin döviz satış kuru) senetlerinin ödendiği kur arasında oluşan kur farkları ithalat sürecinde 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabına yada 259 VERİLEN AVANSLAR hesabına kaydedilir. Bu avanslar ithalat süreci sonunda ilgili mal yada duran varlık hesabına devredilir.
340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
Niteliği: İşletmenin gelecekte yurt içinde ve yurt dışında teslim etmek amacıyla, alıcılardan bu ürün ve hizmet bedeli ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tahsilâtların izlendiği hesaptır.
İşleyişi: Alıcılardan alınan sipariş avansları bu hesabın alacağına, ürünün teslim edilmesi, hizmetin yerine getirilmesi halinde borç yazılarak kapatılır.Yurt dışı alıcılardan tahsil edilen sipariş avansları yada gelen havale, TCMB'nin o günkü kuru veya havalenin geldiği bankanın alış kuru ile 340 Alınan Sipariş Avansları hesabına alacak kaydedilir.Yurt dışı alıcılardan tahsil edilen 340 Alınan Sipariş Avansları hesabı, ürün fiili ihracatı gerçekleştiğinde veya hizmet ifa edildiğinde borç kaydedilerek kapatılır.
