Dönem Sonu Muhasebe dersinin bu bölümünde Bilanço hesaplarının envanter işlemerine ait açıklamalara değineceğiz.
ENVANTER İŞLEMLERİ
Hisse senetleri ve tahvillerin muhasebe kayıtları muhasebe sistemlerine göre değişmektedir. Bu değerlerle ilgili tek hesaplı tercübi yöntem uygulandığında girişler alış değeri ile kaydedilir. Bu durumda hisse senetleri ve tahvillerle ilgili yardımcı defterle miktar ve alış değerlerinin takibi, envanter neticeleri ile kontrolü sağlanır. Iki hesaplı devamlı envanter yöntemi ile muhasebeleştirildiklerinde değer fonksiyonunu yüklenen hisse senedi ve tahviller hesabına giriş ve çıkışlar alış değerleri ile kaydedilmektedir. Bu durumda bu hesabın bakiyesi ile envanter listelerinin kontrolü mümkün olmaktadır.Farkların sebepleri bulunamazsa farklarla ilgili olarak "Hisse Senetleri Sayım Noksanlığı", "Hisse Senetleri Sayım Fazlalığı" veya "Tahviller Sayım Noksanlığı", 'Tahviller Sayım Fazlalığı" adı altında aktif ve pasif geçici hesaplar açılır. Farkların sebepleri bulununcaya kadar bu hesaplar açık kalarak bilançoda yer alırlar.
Farklarla ilgili muhasebe kayıtları:
|
110 HİSSE SENT.H.
|
500
|
|
|
397 SAY.VE TESL.FZL.
|
|
500
|
Veya
|
197 SAY.TESL.NOKS.H.
|
500
|
|
|
110 HİSSE SENT.H.
|
|
500
|
şeklinde olacaktır.
DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİNE GÖRE MAL HAREKETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Ticari Mallar hesabının borcuna ve alacağına mal giriş ve çıkışları maliyet değeri ile kaydedilir. Böylece mal hesabının borç bakiyesi dönemsonu mal stoklarının değerini gösterir. Mal satışları satış fiyatı ile Yurt İçi Satışlar veya Yurt Dışı Satışlar hesabının alacağına, maliyet değeri ile ticari mallar hesabının alacağına ve Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabının borcuna kaydedilir.
Satış iadeleri satış fiyatı ile Satıştan İadeler hesabının borcuna, maliyet değeri ile Ticari Mallar hesabının borcuna ve Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabının alacağına kaydedilir. Satış iskontoları iskonto tutarı üzerinden Satış İskontoları hesabının borcuna yazılır.
STOKLAR
Stoklar, işletmenin satmak, üretmek veya işletme ihtiyaçlarında kullanılmak üzere elinde bulundurduğu, değerleme gününde işletmenin mülkiyet ve tasarrufundan çıkmamış mal, hammadde, yarı mamul, işletme malzemesi, yardımcı malzeme, mamul gibi maddi değerlerdir.Envanteri yapılan stokların içinde kullanılmaz hale gelmiş, değerini ve vasfını kaybetmiş maddeler varsa bunların envanter listelerinde ayrıca belirtilmeleri gerekir.
Stokların değerlemesi işletmenin sattığı ve kullandığı maddelerin bir değerlemesi olduğundan doğrudan doğruya maliyetleri ve mal satış karını etkileyen bir olaydır.
Stoklar genel olarak, maliyet bedeli ile değerlendirilirler. Bunun yanında stokları diğer değerleme ölçüleri ile de değerlemek mümkündür
ALACAKLARIN ENVANTER İŞLEMİ
Alacaklar, bir malın teslimi, bir hizmetin görülmesi ya da bunların dışında kalan çeşitli nedenlerle ortaya çıkan ve üçüncü şahıslardan olan talep haklarını ifade eder.Alacaklar, işletmenin ana faaliyet konusunu teşkil eden mal ve hizmetlerin satışından doğan alacakları ifade eden ticari alacaklar ve işletmenin asıl faaliyeti dışındaki işlemlerden doğan diğer alacaklar olarak ikiye ayrılır.
Ticari alacaklar, müşterilerden olan alacaklardır. Mal alış avansIarı dolayısıyle bayilerden olan alacaklar da ticari alacaklara dahil edilir.
Ticari alacaklar dışındaki diğer alacaklar ise; personelden alacaklar, verilen depozito ve teminatlardan alacaklar, iştiraklerden veya ana kurumdan alacaklar, sermaye taahhüdünden alacaklar ve diğer kişilerden alacaklardır
1.Senetsiz Alacakların Değerlemesi
Senetsiz alacaklar, kıymetli evrak niteliğinde veya adi bir senede bağlanmamış olan alacaklardır.Tahsil edilemeyen veya ihtilaflı bulunan hariç, olmak üzere bütün alacaklar itibari değer üzerinden değerlenir. İtibari değer alacakların üzerinde yazılı olan değerdir.
2.Senetli Alacakların Değerlemesi
Alacak senetleri, kıymetli evrak veya adi senet şeklinde belgelere bağlanmış alacaklardır.Tahsil edilemeyen veya ihtilaflı bulunanlar dı,gında kalan senetli. alacaklar itibâri değer ile; tahşil edilemeyen veya ihtilaflı senetler ise, en çok bilanço gününde işletme için haiz oldukları değer ile değerlenir.
ENVANTER İŞLEMLERİ
Alacak senetleri ve çekler reeskonta tabi tutulduğunda mevcut bütün alacakların teker teker ele alınıp hesaplanması gerekir. Hesapların defter bakiyelerinin hesap sahipleri ile mutabakatının sağlanmış olması, hesaplanması gerekli faizlerin ve iskontoların hesaplanarak hesaplara geçirilmiş olması gerekir.Alacak senetlerinden tahsile, teminata ve takibe verilmiş senetler varsa bu özelikler alacak senetleri ile ilgili envanter listelerinde belirtilir. Bu gibi senetler, alacak senetleri hesabından ayrı hesaplarda takip edilirler.
Senetli ve senetsiz alacakların değerlemesi yapılırken alacakların tahsil imkânlarını yitiren, tahsil imkânları şüpheli hale gelen veya vazgeçilen alacakların normal alacak hesaplarından çıkarılarak ayrı hesaplarda gösterilmesi lâzımdır.
BORÇLARIN ENVANTERİ
Borç hesaplarının değerleme esaslarını açıklarken senetsiz ve senetli borçları iki ayrı grup olarak ele alıp açıklayabiliriz.
1. Senetsiz Borçların Değerlemesi
Senetsiz borçlar, kıymetli evrak niteliğinde veya adi bir senede bağlanmamış olan borçlardır.Bağlı veya vadeli olsa bile itibari değerleri üzerinden değerlenir. Bu durumda vadeli olan borçlar için reeskont uygulaması mümkün değildir.
2. Senetli borçların değerlemesi
Kıymetli evrak niteliğindeki senetler ile adi senetlere bağlı borçların tümü senetli borç sayılırlar.Senetli borçların değerlemesinde de şarta bağlı veya vadeli olsa bile itibari değer esas kabul edilmiştir.
3. Borç hesaplarının envanter işlemleri
Her hesap dönemi sonunda işletmenin borçlu olduğu üçüncü şahısların cari hesaplarının envanteri yapılır. Bu hesapların bakiyeleri ilgili gerçek ve tüzel kişilere gönderilerek mutabakat sağlanır.
BORÇLARIN REESKONTU
Vadesi gelmemiş borçlar ve verilen vadeli çekler aynen alacaklarda olduğu gibi;
A.n.t
F = _________
360
Hesaplanan reeskont tutarı bir gelir hesabına alacak, borç senetleri reeskontu hesabına borç kaydedilir :
|
322 BORÇ REES.
|
3.000
|
|
|
647 REES.FAİZ GEL.
|
|
3.000
|
Borç senetleri reeskontu geçici aktif bir hesaptır. Ertesi hesap döneminde bir gider hesabına devredilerek kapatılır.
|
657 REES.FAİZ.GİD.
|
3.000
|
|
|
322 BORÇ SENT.HES.
|
|
3.000
|
formülünden faydalanılarak hesaplanan reeskont tutarının borçların itibari değerinden düşülmesi suretiyle reeskonta tabi tutulmuş olur. Borç senetleri reeskonta tabi tutulduğunda işlem mevcut bütün senetli borç için uygulanır
