SINIRLI UYGUNLUK DENETİMİ (SUD)
Uygunluk denetimi, işletme iç denetçilerince, bağımsız denetçilerce ve devletin yetkili makamlarınca; önceden belirlenmiş kurallara ve yasalara uyulup uyulmadığının araştırılmasıdır.
V.U.K.’nun mükerrer 227. maddesine göre vergi beyannamelerinin imzalanması için yapılması söz konusu olan uygunluk denetiminde, işletmenin defter kayıtlarının ve yapmış olduğu mali-hukuki işlemlerin; yasalar şirket anasözleşmesi, şirket iç yönetmelikleri, iş sözleşmeleri uyarınca incelenmesi ve genel kabul görmüş muhasebe ilke ve standartlarına uygun niteliklerinin belirlenmesidir.
Vergi beyannamelerinin imzalanması bir uygunluk denetimi türüdür. Vergi beyannamelerinde yer alacak bilgilerin defter kayıtlarına, defter kayıtlarının da belgelere uygunluğunun araştırılması gerekir. Belgenin yanıltıcı olup olmaması uygunluk denetimi kapsamında değildir.
Uygunluk denetimi bir ön denetim olarak da ifade edilebilir.
Süreç
V.U.K.’nun mükerrer 227. maddesine göre vergi beyannamelerinin imzalanmasında Sınırlı Uygunluk Denetim süreci şu aşamalardan oluşur.
a) Vergi beyannamesi imzalanacak işletme ile anlaşılıp işin alınması,
b) Sınırlı uygunluk denetimi ile gerçekleştirilen ön denetim faaliyetinin planlanması,
c) Sınırlı uygunluk denetimi faaliyetinin yürütülmesi,
d) Sınırlı uygunluk denetiminin sonuçlandırılması ve rapora bağlanması,
e) Sınırlı uygunluk denetimi faaliyetinin kalite kontrolü,
a) İşin Alınması: İşin alınmasına karar verildiğinde işletme ile asgari olarak aşağıdaki şartları taşıyan sözleşme imzalanır.
- Sözleşme taraflarını
- Vergi beyannamesi imzalanacak işletme ve dönem
- Beyannameye söz konusu olan mali tablolar ve defterler
- Denetimde çalışacak kişiler ve saatler
- Denetim kapsamına alınacak süre ve dönem
- Denetimi yapan yetkili kişinin adı-soyadı, odası ve ruhsat numarası
- Düzenlenmiş defter kayıtlarından, mali tablolardan mükellefin sorumlu olduğu
- Vergi beyannamesinin imzalanarak teslim tarihi
- Ücret
Meslek mensupları ön denetimi yapılacak işletme hakkında araştırma yaparken aşağıdaki bilgileri derlemesi gerekir.
- Genel Bilgi;
- Şirketin unvanı ,
- Hissedarlar ve hisse nispetleri,
- Faaliyet konusu,
- İş yerlerinin adresleri,
- Özetlenmiş mali bilgiler (Önceki yıla ait),
- Sermaye,
- İhtiyatlar,
- Vergi öncesi kar,
- Cirolar,
- Organizasyon şeması,
- Personel Durumu;
- Ödeme metodu,
- Yan ödemeler,
- Personel sayısı ve dağılımı,
- Muhasebe Departmanı;
- Muhasebede çalışan personel sayısı ve dağılımı,
- Muhasebe organizasyon şeması,
- İdari ve Muhasebe prosedürleri,
- Hesap planı,
- Muhasebe uygulama araçlarının tespiti (teknik donanım),
- Yönetime verilen raporlar,
- İç kontrol organizasyonun durumu,
- Satışlar;
- Satış cirosunun mamullere göre dağılımı,
- Satış ve tahsil metodları,
- Satış sözleşmeleri ile ihracat dosyalarının düzeni,
- Ortalama müşteri sayısı,
- Kendi grubuna dahil şirketlere satışlar,
- Satın Alma;
- Yıllık satın almanın parasal değeri,
- Satıcıların adet olarak miktarı,
- Satın alma departmanının çalışma usulü,
- İthalat dosyalarının düzeni,
- Kendi grubuna dahil şirketlerden satın almalar,
- Envanter;
- Envanter sayım metodu,
- Fiziki sayımın süresi,
- Fiziki sayımın denetimi,
- Üretim Faaliyetlerinin İçeriği;
- Maliyet Sisteminin Saptanması;
- Sabit Kıymetlerin Durumu;
- Yıllara göre dağılımı,
- Değer kayıpları,
- Sayımların kontrolü,
- Şirket Borç ve Alacaklarının Durumu;
- Vergi İadesi ve Diğer Resmi Kuruluşlarla İlişkileri;
- Son İki Yıl Bilanço, Kar/Zarar Tablolarının Fotokopileri;
- Özel Bilgiler.
Meslek mensupları 03.01.1990 tarih ve 20391 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 52. maddesindeki çalışmalarını yapıp kendilerine önerilen vergi beyannamelerini imzalama işini kabul edip etmemekte serbesttirler.
b) Sınırlı Uygunluk Denetiminin Planlanması: İşin kabulünden sonra faaliyetin nasıl ve ne kadar sürede tamamlanacağı, denetim aşamasında görev alacak personel sayısı, iş bölümü vb. konuların sıralandığı bir çalışma programı yapılır.
c) Sınırlı Uygunluk Denetiminin Yürütülmesi: Denetim faaliyeti iki farklı şekilde yürütülür.
1-) İşletme defteri veya serbest meslek kazanç defteri esasına göre tutulan defter bilgilerine dayanan vergi beyannamelerinde SUD faaliyeti:
Vergi beyannamesinin ekinde sunulan hesap özetinin işletme yada serbest meslek kazanç defteri ile ödeme kaydedici cihaz raporlarına uygunluğu incelenerek saptanır.
2-) Bilanço esasına göre tutulan defterlere dayanan vergi beyannamelerinde SUD faaliyeti:
Faaliyetini gerçekleştirirken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
A-) Muhasebe Denetimi
- Muhasebe kayıt ve matematiksel hataların belirlenmesi
- Hata ve hilelerin belirlenmesi
- Kullanılan hesap planının Muhasebe Sistemi genel Tebliğlere uyulup uyulmadığının tespiti
- Türk Muhasebe Standartlarına uyulup uyulmadığının tespiti
- Muhasebe yöntem ve politikalarının incelenmesi
B-) Bilanço Denetimi
- Aktif ve pasif hesaplarının denetimi
- Hazırlanan mizanların hesaplara uygunluğu ve bilanço ile ilişkisi
- Bilançoya yansımayan ancak bilanço tarihinden önce gerçekleşen olaylar varsa bunların kontrolü
- Dönem sonu kayıtlarının incelenmesi
C-) Gelir Tablosu Denetimi
- Kullanılan maliyet sisteminin işleyişinin incelenmesi
- Gelirlerin incelenmesi
- Giderlerin incelenmesi
- Gelir ve gider hesaplarının ilgili yasalara uyumu
D-) Vergi Denetimi
- Muhasebe belgelerinin ilgili mevzuata uyumunun incelenmesi
- Defter ve kayıtlarının mevzuata uyumu
- Yeniden değerlemenin incelenmesi
- Ticari karın, vergi matrahının denetimi
- Vergi beyannamelerinin mevzuata uyumu
- Ücret bordrolarının incelenmesi
E-) Finansal Tabloların Test Edilmesi
- Mali tabloların tebliğlerce düzenlenen formatlara uygunluğu
- Bilançoların muhasebe kayıtlarına uygunluğunun kontrolü
- Dönem sonuçları ile yıllık beyanname bilgilerinin denetimi
d) Sınırlı Uygunluk Denetiminin Sonuçlandırılması ve Raporlanması:
SUD tamamlandığı zaman denetçinin görüşü olumlu ise vergi beyannameleri koşulsuz olarak imzalanır. Bu imza rapor niteliğindedir. Beyannamelerde kaşe kullanımı zorunludur.
Meslek mensupları beyannamelerini imzalamış oldukları işletmeler nedeniyle zaman zaman sorumluluklarını sınırlamak, anlaşmazlıklarda çalışma kağıtlarını kanıt olarak kullanabilmek amacıyla rapor düzenlerler. Raporlar normal denetim raporlarına benzer.
e) Sınırlı Uygunluk denetiminin Kalite Kontrolü:
Meslek mensubu denetim aşamalarında görev alan yardımcılarının denetim sırasında kullandıkları yöntemleri, çalışma kağıtlarını, tekniklerini kontrol etmek zorundadırlar.
